در فصل تابستان چه غذاهایی بخوریم؟

• از آنجا که در فصل تابستان، گرما و خشکی هوا افزایش چشمگیری می یابد،لذا دانستن رژیم غذایی متناسب با این فصل، کمک شایانی به حفظ سلامت بدن و پیشگیری از عوارض جسمی افزایش دما و خشکی هوا، می کند.

• بسم الله الرحمن الرحیم

در فصل تابستان چه غذاهایی بخوریم ؟

مقدمه 

تابستان دومین فصل سال است. در فصل تابستان دما و خشکی هوا افزایش می‌یابد، بنابراین مزاج و طبیعت این فصل رو به گرمی و خشکی می رود. در این فصل تعریق پوست بیشتر است و رطوبت بیشتری از بدن دفع می شود. این دفع زیاد رطوبت، باعث ایجاد مشکلات قلبی، کبدی، کلیوی و پوستی می شود. بنابراین باید مزاج غذاهای فصل تابستان، متمایل به سردی و تری باشند.

در فصل تابستان با شدت یافتن گرما قوه هاضمه رو به ضعف و سستی می رود. زیرا گرمی هوا باعث حرکت خون به سطح پوست شده، بنابراین قوه مدبره از هضم، غافل می شود. این امر باعث افزایش تعریق و کاهش ادرار نیز می شود. در تابستان تولید خلط صفرا در بدن افزایش می یابد، بنابراین در این فصل نباید غذاهایی که باعث افزایش صفرا در بدن میشود، مصرف کرد. بالعکس باید از رطوبت دهنده ها و خنک کننده ها در غذاهای فصل تابستان بهره برد.

نکته مهمی که در تعیین فصول در مناطق مختلف جغرافیایی مطرح می‌شود، این است که در برخی شهرها به دلیل خصوصیات اقلیمی، فصل تابستان واقعی زودتر از تابستان تقویمی شروع می شود. مثلاً در شهرهای جنوبی ایران، فصل تابستان واقعی که هوا رو به گرمی و خشکی می رود، از نیمه فصل بهار تقویمی شروع شده و تا نیمه پاییز ادامه دارد. پس مردم این مناطق باید تدابیر فصل تابستان واقعی را از همان اواسط بهار شروع کنند. زیرا ملاک تعیین فصول، تغییرات آب و هوایی است.

بیشتر بخوانید: نقش سته ضروریه در زیبایی پوست و مو

بهترین تدابیر غذایی در فصل تابستان 

۱ - غذا خوردن را به ساعات معتدل روز انتقال دهید؛ یعنی اوایل و اواخر روز.

۲ - حتماً از غذاهایی که سبک هستند و هضم راحتی دارند استفاده کنید.

۳ -  از خوردن ادویه جات تند و غذاهای پرچرب و غذاهای با مزاج گرم و خشک بپرهیزید.

۴ -  از خوردن شوریجات به خصوص آجیل های شور خودداری کنید.

۵ -  از خوردن غذاهای سنگین و چرب مثل گوشت شتر، کله‌پاچه و فسنجان بپرهیزید.

۶ -  از افراط در خوردن میوه های سرد و تر خودداری کنید.

۷ - از نوشیدن آب بلافاصله پس از تناول میوه اجتناب کنید.

۸ - در اوج گرما از نوشیدن آب بسیار یخ بپرهیزید.

۹ -  از شربت های مناسب فصل تابستان و آب میوه های طبیعی بیشتر استفاده کنید.

ما در این مقاله شما را با خواص و طرز پخت غذاهای فصل تابستان آشنا می کنیم.

خوراکی های فصل تابستان شامل سه دسته می باشند: 

۱ - غذاها 

۲ -  شربت ها

۳ -  میوه ها

غذاهای فصل تابستان شامل : آب دوغ خیار، آش آلو (اجاصیه)، آش انار(رمانیه)، آش آبغوره (برودیه)، آش زرشک، خورش زرشک (زرشکیه)، آش نارنج (اترجیه)، آلبالو پلو، آش دوغ.

شربت های فصل تابستان: شربت آلو، شربت آبلیمو، شربت آلبالو، شربت سکنجبین، شربت زرشک، شربت خاکشیر، شربت عناب، شربت تمر هندی.

میوه ها : سیب، گلابی، هندوانه، خربزه، طالبی، شلیل، آلو، آلبالو، گیلاس، انگور.

توجه : افرادی که دارای مزاج سرد و تر، سوء مزاج سرد یا تر و یا دارای مشکلات معده هستند باید در خوردن میوه های سرد و تر احتیاط کنند. این افراد با توجه به شرایط مزاجی و جسمی خود از میوه های تابستانه استفاده کنند.

در فصل تابستان در خوردن موز، انبه، نارگیل و خرما افراط نکنید. زیرا این میوه ها خلط صفرای زیادی تولید می کنند.

طرز تهیه غذاهای فصل تابستان:

۱ -  آب دوغ خیار: ساده ترین و سریع ترین غذای فصل تابستان می باشد. 

طرز تهیه: مقداری خیار خرد شده به اضافه کمی نعنای خشک و یا هر سبزی خشک یا حتی تازه خرد شده به اضافه کمی گل‌محمدی و کشمش و گردوی خرد شده به دلخواه و کمی نمک به اضافه دوغ به میزان لازم. این غذا با نان سنگک برشته بسیار دلچسب و خوشمزه می باشد، چه به عنوان غذای اصلی و چه به عنوان میان وعده. در صورتی که معده سرد یا رطوبی دارید، می توانید کمی پیاز رنده شده هم به آن اضافه کنید.

۲ - آش آلو (اجاصیه) : 

مواد لازم: برنج نصف لیوان، ماش نصف لیوان، آلو‌بخارا نصف لیوان یا آلوی تازه یک لیوان، سبزی آشی نیم کیلو، گوشت گوسفندی یا مرغ یا کبک یا بلدرچین ۲۰۰ گرم، نمک و زردچوبه به میزان لازم. طرز تهیه: ابتدا گوشت را با ۳ لیوان آب می پزیم سپس برنج و ماش را افزوده تا کاملا بپزد. آلو و سبزی آشی و نمک و زردچوبه را اضافه کنید و حدود ۲۰ دقیقه بپزد تا آش جا بیفتد. این آش برای کسانی که دچار سوء مزاج گرم و خشک هستند بسیار مناسب است.

خواص آلو در تحقیقات جدید:  آلو باعث استخوان سازی و استحکام استخوانها می‌شود. مصرف آلو باعث بروز حالت آپوپتوز یا خودکشی سلولی در سلول های سرطانی روده بزرگ شده و از پیشرفت سرطان روده بزرگ جلوگیری میکند. آلو کاهنده فشار خون است.

خواص آلو در طب سنتی: درمان سردرد گرم و مسکن تب های صفراوی، ضد عطش و حرارت قلب، تسکین خارش بدن، ملین اخلاط فاسد.

غذاهای حاوی آلو از بهترین غذاهای فصل تابستان است که در کاهش حرارت بدن بسیار موثرمی باشد.

آش انار

مواد لازم: 

جو یا برنج یک استکان، لپه نصف استکان، ماش  نصف استکان، سبزی آشی ۳۰۰ گرم، نعنای تازه خرد شده یک استکان، گوشت گوسفندی چرخ کرده ۲۰۰ گرم، آب انار یک لیوان یا رب انار سه قاشق غذاخوری، نمک و زردچوبه به مقدار لازم.

طرز تهیه: ابتدا گوشت و لپه را با ۴ لیوان آب می پزیم. وقتی لپه پخته شد، برنج و ماش را اضافه کرده تا کاملاً بپزد. سبزی آش و نعنای تازه، نمک و زردچوبه را همراه آب انار یا رب انار به مواد اضافه کرده و حدود ۱۵ دقیقه دیگر بپزد تا آش جا بیفتد.

خواص انار در تحقیقات جدید: کاهنده فشار خون سیستولیک، کاهنده قند خون، کاهنده ضخامت دیواره عروق قلبی، ضد چربی خون.

خواص انار در طب سنتی: باز کننده انسداد ها، مدر ادرار، مقوی کبد و طحال، ضد زردی و یرقان.

بیشتر بدانید: ماساژ روسی

آش آبغوره یا برو دیه: مانند آش انار تهیه می شود فقط به جای آب انار به میزان کمتری از آبغوره و یا غوره تازه استفاده می‌کنیم. آش آبغوره بهترین غذای فصل تابستان برای کاهش فشار خون می باشد.

آش زرشک 

مواد لازم:

برنج یک استکان، نخود پخته یک استکان، ماش یک استکان، زرشک یک استکان، پودر زیره ۱ قاشق مربا خوری، دارچین یک قاشق مرباخوری، هویج خرد شده نصف استکان، نمک و زردچوبه به میزان لازم، نعنا داغ به میزان لازم.

طرز تهیه: ابتدا نخود و ماش را با ۳ لیوان آب می پزیم. سپس برنج وهویج و زرشک و ادویه جات را افزوده تا خوب بپزد. در آخر با نعنا داغ روی آش را تزیین می کنیم.

خورش زرشک 

مواد لازم: 

مرغ تکه شده ۴۰۰ گرم، پیاز متوسط یک عدد، کدو متوسط ۲ عدد، زرشک یک لیوان، اسفناج و برگ چغندر و خرفه تازه با هم نیم کیلو، نمک و دارچین و آویشن و زردچوبه به میزان لازم.

طرز تهیه: ابتدا پیاز خرد شده را کمی تفت داده همراه مرغ با دو لیوان آب می پزیم و سپس کدو زرشک سبزیجات و ادویه ها را به آن اضافه کرده بگذارید خوب بپزد. وقتی جا افتاد شعله را خاموش کنید. حتما این خورش خوشمزه را در برنامه غذاهای فصل تابستان  سفره خانواده بگنجانید.

خواص زرشک در تحقیقات جدید: ضد فشارخون، گشادکننده عروق،  ضد دیابت، مانع گسترش آسیب عضله قلب.

خواص زرشک در طب سنتی: مسکن صفرا و دم، ضد تشنگی، کاهنده حرارت معده و کبد، ضد استفراغ و تهوع صفراوی، بازکننده انسداد های کبدی.

توجه: زنان باردار از زرشک استفاده نکنند.

آش نارنج

مواد لازم:

برنج نصف لیوان، ماش نصف لیوان، گوشت گوسفندی یا مرغ یا کبک ۲۰۰ گرم، سبزی آشی ۳۰۰ گرم، آب نارنج و نمک و زردچوبه و دارچین به میزان لازم.

طرز تهیه: ابتدا گوشت را با سه لیوان آب پخته سپس ماش و برنج را به آن افزوده تا کاملاً بپزد. سبزی آشی و آب نارنج و نمک و ادویه ها را به آن اضافه می کنیم. شعله را ملایم کرده تا آش کاملاً جا بیفتد.

به دلیل وجود گوشت و ماش در این غذا، آش نارنج جزء خونسازترین غذای فصل تابستان است.

خواص نارنج در تحقیقات جدید: نارنج حاوی مقادیر زیادی آنتی اکسیدان است، از بین برنده سلول های سرطانی در ریه، مانع آسیب کبدی ناشی از بیماری دیابت.

خواص نارنج در طب سنتی: مسکن صفرا وعطش و حرارت، ضد استفراغ و تهوع صفراوی.

آلبالو پلو

مواد لازم:

گوشت گوسفندی چرخ کرده یا مرغ تکه شده ۳۰۰ گرم، پیاز متوسط یک عدد، آلبالوی هسته گرفته یک لیوان، آب زعفران مقداری، نمک و زردچوبه و دارچین به میزان لازم، روغن به میزان لازم، برنج ۴ پیمانه.

طرز تهیه: ابتدا پیاز خرد شده را با گوشت در روغن تفت می دهیم. سپس آلبالو و آب زعفران نمک و زردچوبه و دارچین را افزوده و حدود ۵ دقیقه دیگر تفت می دهیم. برنج را آبکش کرده و از مواد آماده شده لابلای برنج مخلوط کرده و برنج را دم میکنیم. در آخر کمی روغن روی برنج می دهیم.

خواص آلبالو در تحقیقات جدید: آلبالو حاوی آنتی اکسیدان است و خواص ضد التهابی دارد.

خواص آلبالو در طب سنتی: قابض است، برطرف کننده تشنگی وحرارت و اسهال و استفراغ صفراوی می باشد. برای معده های سرد مضر است.

آش دوغ

مواد لازم:

نخود پخته یک لیوان، دوغ ترش دو کیلو، برنج یک استکان، پیاز داغ و نعنا داغ به میزان لازم، سیر ۱۰ حبه، سبزی آش یک کیلو، نمک و زردچوبه و فلفل به میزان لازم.

طرز تهیه: ابتدا برنج را با دو لیوان آب می پزیم تا نرم شود. سپس نخود پخته و سیر له شده را به همراه دوغ و سبزی آشی نمک و ادویه جات به قابلمه اضافه کرده و مرتب هم می‌زنیم تا دوغ بریده نشود. حدود ۲۰ دقیقه دیگر میپزیم. وقتی آش جا افتاد با پیاز داغ و نعنا داغ تزیین میکنیم. آش دوغ از لذیذترین غذاهای فصل تابستان مخصوصاً در منطقه آذربایجان و شمال می باشد.

خواص ماست در تحقیقات جدید: مانع ایجاد سرطان روده، مانع پوسیدگی دندان، ضد التهابات پوستی.

خواص ماست در طب سنتی: مرطوب کننده پوست، اشتها آور و چاق کننده بدن، ضد عطش، ضد اسهال صفراوی.

بیشتر بدانید: مبانی طب سنتی سطح۲

شربت ها 

شربت آلو:

طرز تهیه: مقداری آلو را با کمی آب جوشانده تا پوست آلو ها جدا شوند و آلو کمی نرم شود. سپس از صافی عبور داده تا هسته ها از گوشت آلو جدا شوند. مایع به دست آمده را با مقدار مساوی شکر می جوشانیم تا غلیظ شود. مقدار مناسب از مایع غلیظ را در آب سرد حل کرده شربت کنید و نوش جان کنید.

شربت آبلیمو

طرز تهیه: حدود یک قاشق غذاخوری آب‌لیموی تازه را با ۳ قاشق غذاخوری شکر در یک لیوان آب خنک حل کرده و نوش جان کنید.

شربت آلبالو 

طرز تهیه: مقداری آلبالو را شسته و هسته آن را جدا کنید. سپس با مقدار دو برابر وزن آن شکر و کمی آب بجوشانید تا آلبالوها بپزد. بعد آن را از صافی عبور دهید. مقداری از مایع به دست آمده را با آب خنک شربت کنید. 

توجه این شربت برای افرادی که رفلاکس معده دارند توصیه نمی شود.

شربت سکنجبین طبی 

طرز تهیه: دو واحد عسل به اضافه یک دوم واحد عرق نعنا یا عرق کاسنی به اضافه یک واحد سرکه انگور به اضافه چهار واحد آب همه مواد را در ظرف ریخته و روی حرارت حدود ۱۰ تا ۲۰ دقیقه بجوشانید. کف روی آن را بگیرید، سرد که شد با مقدار مناسب آب خنک رقیق کرده میل کنید.

شربت عناب

طرز تهیه: مقداری عناب را سوراخ کرده در آب به مدت ۱۲ ساعت بخیسانید. بعد با آب کافی جوشانده تا عناب ها کاملاً بپزند. آنها را از صافی عبور داده،  سپس این مایع را با یک و نیم برابر وزنش شکر بجوشانید تا به قوام آید. با آب خنک رقیق کرده میل کنید.

شربت تمر هندی:

به روش شربت عناب تهیه می شود.

شربت زرشک:

به روش شربت عناب تهیه می شود.

شربت خاکشیر:

طرز تهیه: یک قاشق غذاخوری خاکشیر را شسته با شکر و کمی آبلیمو در یک لیوان آب سرد شربت کنید و نوش جان کنید.

به دلیل گرم و خشک بودن تابستان، مزاج غذاهای توصیه شده در طب شریف، سرد و تر می باشد. اما باید دقت شود که مصرف بی رویه سردیجات، می تواند فرد را دچار سوء مزاج سرد و تر کند. پس باید در مصرف خوراکیهای سرد و تر، جانب اعتدال را رعایت کرد و هر شخص با توجه به مزاج و موقعیت اقلیمی خود، غذاهای فصل تابستان را گلچین کند.

منابع:  

احمدیه، عبدالله، راز درمان، انتشارات اقبال، چاپ هفتم ۱۳۸۲

بوعلی سینا، عبدالرحمان شرفکندی، انتشارات سروش، چاپ هفتم،۱۳۸۳

حسینی، محمد مومن، تحفه حکیم مومن، انتشارات محمودی، چاپ دوم، تیرماه ۱۳۷۶  

سقا باشی، علی اکبر، نجات از مرگ مصنوعی، شرکت طبع چاپ، چاپ هجدهم ۱۳۸۱  

عقیلی خراسانی، سیدمحمدحسین، خلاصه الحکمه، تحقیق و تصحیح ناظم، اسماعیل، انتشارات اسماعیلیان، چاپ اول ۱۳۸۵  

میرحیدر، حسین، مبانی علمی غذادرمانی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم ۱۳۷۷  

یوسفی، علی، ۱۴۰۰، مبانی طب سطح ۲ ، گروه آموزشی طب سنتی، اندیشکده سبک زندگی صدای حکیم، تهران، ایران 

تهیه شده توسط فهیمه حاجیان حسین آبادی عضو تحریریه موسسه صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی.