درمان لک و پیس یا برص و بهق در طب سنتی

لک و پیس و یا بهق و برص ابیض یکی از بیماری های پوستی که برای شخص مبتلا آزار دهنده است. حکمای طب یکی از علل عمده این بیماری را غلبه یربلغم و برخی ( اهوازی) علت آن را سردی و تری کبد می دانند. علت هر کدام باشد باید هر چه سریعتر به درمان آن پرداخت. طب سنتی درمان های موثری برای لک و پیس دارد که در این مقاله به آنها اشاره شده است.

مقدمه 

برص سفید(ابیض)، بهق سفید( ابیض)، بهک، وضح، لک و پیس، پیسی و ویتیلیگو، اینها اسامی هست که به این بیماری داده اند.

  در برخی منابع بهق سفید و برص سفید را یکی دانسته و برص را همان بهق پیشرفته و لاعلاج دانسته اند، اما در برخی منابع هر  کدام را یک بیماری جدا ذکر کرده اند.

برص و بهق را با رنگ آن نیز می شناسند. بهق سفید و برص سفید و بهق سیاه( قوبا) و برص سیاه( جذام).  

در اینجا در مورد بهق و برص  ابیض و درمان آن در طب سنتی می پردازیم.

چند روش قطعی برای درمان شپش در طب سنتی

  بهق ابیض و برص ابیض 

پوست، سلول‌های منوسیت دارد که تولید کننده رنگ‌دانه ملانین هستند و به پوست رنگ می‌دهد و رنگ پوست از همین است. هر فردی رنگ پوست مخصوص خودش را دارد. 

در بیماری پوستی بهق و برص، رنگدانه های بخشی از پوست نابود می شود. و آن بخش به شکل لکه هایی سفید با اندازه های متفاوت دیده می شود که گاهی بیشتر و بیشتر شده تا آنکه بخش بسیار از پوست را فرا می‌گیرد.

در این بیماری، پوست فرد، مبتلا به لکه های سفیدی، همراه با حاشیه ی پر رنگ تر دیده می شود. که اغلب بر روی صورت و سینه ی فرد بیشتر مشاهده می شود.

علل به وجود آمدن بیماری

 از عوامل به وجود آورنده می توان به مواردی زیر اشاره کرد:

 بیماری می‌تواند به خاطر مشکلات داخلی بدن و یا مشکلات خارجی به وجود آید. از عوامل داخلی ایجاد کننده بیماری می‌توان به سوء مزاج سرد در عضو و یا اختلال در خونی که تغذیه عضو را بر عهده دارد نام برد. نیروی  منشأ آن اختلالات در هضم های معده، کبدی و عضوی( هضم سلولی) است. زمانی‌ که نیروی هاضمه از هضم غذا ناتوان باشد، خونی که در بدن جریان پیدا می‌کند فاسد می شود. اگر علت فساد از سردی و بلغم باشد بهق و برص( سفید) را پدید می‌آورد و اگر از سودا باشد بهق سیاه( قوبا) را به وجود می‌آورد. 

ضعف سیستم ایمنی، ژنتیک و استرس هم در بوجود آمدن آن بی تاثیر نیست.

لازم به ذکر است، احتمال مبتلا شدن افرادی که گروه خونی B دارند نسبت به سایر گروه های خونی بیشتر است.

 اهوازی عامل ایجادکننده برص را سوء مزاج سرد و تر کبد می‌داند.

علت و سبب بیماری در بدن عمدتاً بلغم است. 

 تفاوت بهق و برص

برص به دو نوع تقسیم می‌شود برص منتشر که همه اعضای بدن را در بر می‌گیرند و به نام برص عام شناخته‌ شده است و نوع خفیف‌تر آن وجود دارد که به آن بهق ابیض می‌گویند، منتها موضعی می‌باشد و تنها قسمتی از پوست را درگیر می‌کند. در این‌ حال پوست سفید شده و شدت آن از مورد اول برص ابیض کمتر است.

برص و بهق با هم اختلاف‌هایی دارند که در زیر به آن اشاره می‌کنیم.

 ۱- اگر سوزنی به لکه‌های بهق زده شود، به‌طوری‌که زیاد به عمق بافت فرو نرود و بر عضلات عضو نرسد، از جای سوزن مقداری خون خارج می‌شود. درصورتی‌که اگر به لکه‌های برصی سوزن زده شود، مقداری مایع زردرنگ که همان آب میان بافتی است، از آن خارج می‌شود. 

۲-لکه‌های بهق هم‌ سطح سایر قسمت‌های بدن می‌باشند، چه بهق سفید باشد یا بهق سیاه. اما اگر به لکه‌های برصی چه برص سفید باشد چه برص سیاه دقت شود این لکه‌ها کمی فرورفتگی دارند و سطح سفیدی یا سیاهی برص از سطح پوست سایر قسمت‌های بدن، پایین‌تر است. 

 ۳- موهایی که بر روی لکه بهق می‌روید هم‌رنگ موهای قسمت‌های دیگر بدن است، درصورتی‌که موهای روییده شده بر روی لکه‌های برص معمولاً سفیدرنگ است.

۴- اگر با دست یا وسیله‌ای لکه‌های تغییر رنگ‌ داده را قدری مالش دهند، لکه‌های بهقی قرمز رنگ می‌شوند و این خود علامت علاج پذیر بودن این لکه هاست، درصورتی‌که لکه‌های برصی، با مالش تغییر رنگ نمی‌دهد و این علامت نشانه صعب‌العلاج بودن این بیماری است.

نکات کلیدی جوان سازی پوست در طب سنتی

پیشگیری:

• ننوشیدن آب بعد از بستنی و میوه، خصوصا میوه‌های سرد و تر مثل هلو، هندوانه و خیار.

•   افراط نکردن در نوشیدن شیر  

• نخوردن شوری ها بعد از فصد و حجامت  

• شستشو نکردن با آب سرد 

•  افراط نکردن در انواع خون‌گیری از جمله حجامت و فصد

• کم نکردن فعالیت بدنی و ورزش و یا قطع نکردن ورزش .

 درمان بهق در طب سنتی:

طب سنتی همیشه روش پیشگیری را بر درمان مقدم می داند و بر این اساس رعایت سته ضروریه( شش اصل مهم سلامتی) را برای پیشگیری توصیه می کنند. 

ما نیز قبل از پرداختن به موضوع درمان لک و پیس در طب سنتی، مختصری در مورد پیشگیری و درمان این بیماری با رعایت سته ضروریه می پردازیم.

آب و هوا: 

تماس پوست بدن با آب محدود شود، مثلاً اگر فرد هر روز حمام می‌رود به  دو بار در هفته کاهش دهد.

 از چشمه‌های گوگردی حداقل چهار بار در سال به مدت سه الی چهار روز استفاده شود.

حمام طولانی مدت ممنوع

حمام کردن با معده پر ممنوع : حمام کردن با معده پر موجب ضعیف شدن هضم می شود و هضم ناقص باعث تولید بلغم، و بلغم بیماری را تشدید می‌کند.

 استفاده از سونای خشک: بهتر است قبل از سونا به کل بدن  روغن بابونه مالیده شود و به مدت ده دقیقه در سونا بماند. این کار هفته ای یک الی دو بار انجام شود. 

خوردن و آشامیدن:

مصرف آب، ماست، سالاد و مایعات همراه غذا ممنوع است.

 مصرف آب، فقط در مواقع نیاز واقعی بدن باشد.

  نوشیدن آب سرد و آب یخ، ممنوع است.

 توصیه می شود روزانه به جای نوشیدن آب، از ماء العسل استفاده کنند. ( روش درست کردن ماء العسل: ۱ واحد عسل ۴ الی ۱۰ واحد آب).

 غذای سرد تا حد ممکن مصرف نشود و در صورت مصرف، با مصلح مصرف شود.

 دوغ، پنیر، ماست، خصوصا پنیر خامه‌ای و کهنه و کشک زردآلو، پرتقال و نارنگی شمال، هلو، گوجه، عدس، خیار، بادمجان، لوبیا، ذرت، خرما، سفیده تخم‌مرغ، قارچ، ترشی‌ها، برنج سفید، جگر سفید، گوشت گاو و گوساله، فست فودها، خمیر نپخته و پیتزا، ماکارونی، پیراشکی، شیرینی دانمارکی و نان‌های صنعتی ممنوع.

مصرف گوشت شتر و کله‌پاچه به‌خاطر سنگین بودن ممنوع. 

 مصرف غذاهای زیر توصیه می شود؛

 زرده تخم مرغ نیم برشت( عسلی)، شیره انگور، عسل، مرباهای( به، سیب، هویج، زردک، شقاقل و  بالنگ)، کباب گوسفندی، شیشلیک، راسته گوسفندی، نان سنگک، جوجه‌ کباب زعفرانی، فلافل خانگی، نخود آب ساده و ملحم، خورش‌های( کرفس، کنگر، خلال بادام)، فالوده سیب( در صورت نداشتن تیروئید می‌توانید به فالوده سیب علاوه‌ بر سیب و گلاب و عسل دو قاشق عرق باد رنجبویه اضافه کنید)، فندق، پسته،  آب‌ هویج و آب سیب.

حرکت و سکون

 ورزشی که همراه عرق کردن زیاد باشد، برای بهبود بیماری موثری است. بهتر است قبل از ورزش، به کل بدن روغن بابونه مالیده شود.

  خواب و بیداری؛

 خواب عمیق و پیوسته، باعث قوت و سلامتی بدن می شود و در همه بیماری‌ها مفید است. هر شب یا یک شب در میان قبل‌از خواب، فالوده سیب میل بفرمایید.

 احتباس و استفراغ؛

• رفع کم‌خونی‌های احتمالی: برای رفع آن از مغزها و گوشت گوسفند استفاده شود.

• رفع یبوست

• پرهیز از خون‌گیری های زیاد و بی‌مورد

اعراض نفسانی؛

 حال خوب همیشه در کنترل و پیشگیری‌ بیماری ها کمک می‌کند. شربت جلاب و شربت تخم بالنگو در این مورد بسیار کمک کننده است. ( روش تهیه ی شربت جلاب: نبات و گلاب به نسبت ۱ به ۳ جوشانده شود مثلا یک کیلو نبات در سه لیتر گلاب جوشانده شده تا نصف آن بماند و در انتها حدود نیم مثقال زعفران اضافه شود، شعله را خاموش کرده تا سرد شود.) در درمان افسردگی‌ها بسیار مفید است.

 روش تهیه ی شربت تخم بالنگو( یک قاشق مرباخوری تخم بالنگو در نصف لیوان آب جوش ریخته، نیم‌ساعت بماند بعد نصف دیگر لیوان را گلاب بریزید، یک قاشق غذاخوری پودر نبات اضافه کرده جرعه جرعه بنوشید.( اگر شخص خارش نداشته باشد می تواند چند پر زعفران به آن اضافه کرد)). 

۱-  ماءالعسل، برای از بین بردن بلغم بیماری از بدن منضج و مسهل خوبی است. 

 ۲- پودر زنیان و شکر؛ دو قاشق غذاخوری زنیان را با دو قاشق غذاخوری شکر سفید را کاملاً پودر و آسیاب کرده و در ظرف سربسته نگهداری شود. یک قاشق مرباخوری بعد از ناهار با آب و یا به تنهایی مصرف شود. این‌ مورد احتمال دارد در برخی افراد ایجاد حساسیت کند. در صورت ایجاد حساسیت، مصرف نشود. زنیان رافع اختلالات هضم می باشد. اگر موجب یبوست و یا سوزش معده شد از جوشانده آن استفاده شود. یک قاشق مرباخوری پودر زنیان همراه با  یک و نیم لیوان آب جوشانده شود تا یک لیوان بماند. صاف کرده و صبح ناشتا با کمی نبات میل شود. اگر خارش ایجاد شد، یک هفته قطع کرده و با نصف مقداری که گفته شد( یک قاشق غذاخوری زنیان + یک قاشق غذاخوری شکر) استفاده کنید. بعد از یک ماه دوباره همان دستور دو قاشق را انجام دهید. 

افرادی که داروهای ضد انعقاد خون مثل آسپیرین و وارفارین مصرف می‌کنند، باید با احتیاط این دارو را مصرف کنند.

 یکی از این مسهلات قی کردن است. اگر بلغم در گوارش باشد در فصل و شرایط خود سکنجبین با آبگرم و تخم شوید یا تخم ترب برای قی کردن مناسب است. در ماه یک یا دو بار می توان این دستور را انجام داد.

دوغ شتر سده کبدی را باز کرده و باعث خروج ماده می‌شود و به خاطر شوری که دارد موجب اصلاح فرایند هضم کبدی می شود.

گل‌قند عسلی بعد از هر وعده غذا توصیه می شود.

گوارش آمله طبق دستور

دم‌کرده گل‌گاوزبان + بادرنجبویه + اسطوخودوس + سنبل الطیب + آویشن + ریشه ایرسا + بابونه هرکدام پنج گرم + بیست عدد عناب سوراخ کرده همه را با هم دم کرده با عسل شیرین کنید و روزی سه فنجان مصرف شود. 

 بابونه به تنهایی به فرایند هضم کمک می‌کند.

مربای هلیله روزی یک قاشق غذاخوری

یک وعده در روز هر بار یک لیوان، سیب شیرین رسیده را پوست‌ کنده و رنده‌ کنید همراه با یک قاشق غذاخوری خاکشیر مخلوط کرده و مصرف نمایید.

 ماش؛ آش ماش یا ماش پلوی زعفرانی یکی از وعده‌های غذایی هفتگی فرد قرار بگیرد.

 تنقلات؛ پسته، گردو، بادام، چلغوز و مویز( مویز بعد از غذا مناسب است‌). 

 شربت شیره انگور، شربت سیب 

ادویه مخصوص؛ زیره، انیسون، رازیانه، زعفران، آویشن، دارچین، کمی فلفل و کمی مصطکی به عنوان ادویه کمکی برای غذای بیمار مناسب است.

صاحبان مزاج سرد و تر، سوء مزاج بلغم و گوارش های سرد صفوف مصطکی یا جوارش مصطکی یکی از بی‌نظیرترین داروهای کهن برای تقویت قوه هضم به‌خصوص معده و اصلاح سوء مزاج بلغم، معده سرد و تر و معده ضعیف می‌باشد. 

تا سه ماه بجای آب عرق شاه‌تره مصرف کنید.

خاکشیر آسیاب شده و سکنجبین عسلی طبی مصرف کنید.

 تا سه ماه به‌جای آب سکنجبین طبی مصرف شود هم عسل و هم سرکه جلا دهنده خوبی هستند.

 هل خاصیت خوبی در بیماری دارد دو درم هل+ سه درم عسل، حداقل چهل روز، روزانه مصرف شود.

درمان های موضعی

• آب پیاز عنصل یکی از عجایب است.

• آب مرزنجوش و یا روغن مرزنجوش 

• روغن بادمجان به‌خاطر تغییر رنگ پوست مفید است 

• پیاز کوهی و موسیر برش داده شود و مالیده شود.

دوره ی آموزشی ساخت پماد طبیعی و روغن های گیاهی

درمان بهق در طب رایج:

درمانهای بهق در طب رایج اصولاً موضعی هستند، مانند: 

- فتوتراپی ها با اشعه ماورای بنفش

- لیزر درمانی

- سل تراپی و یا سلول درمانی با سلولهای بنیادین

که روش آخر نسبت به روش قبل آن موثر تر بوده است.

دو روایت از امام صادق(ع) در مورد امان از برص؛

امام صادق(ع) فرمودند: سر را هر جمعه با ختمی شستن موجب امان از برص و دیوانگی می شود.

حضرت صادق (ع) فرمودند: حنا بستن بعد از دوره، موجب امان از برص و خوره می باشد.

نتیجه گیری: 

انتخاب روش صحیح زندگی، که مهمترین آن رعایت سته ضروریه است، به حفظ سلامتی انسان کمک می کند. علت بیماری لک و پیس افزایش و غلبه اخلاط(غلبه بلغم، برای بهق و برص ابیض و غلبه سودا موجب پیدایش بهق و برص اسود) است. می توان با شیوه صحیح زندگی، از مبتلا شدن به بیماری، پیشگیری و یا در صورت ابتلاء، درمان کرد تا تبدیل به بیماری لاعلاج نشود.

منابع:

جرجانی، اسماعیل بن حسن. ۱۳۹۲. ذخیره خوارزمشاهی. صفحه ۱۷۵ موسسه احیانا طب طبیعی. قم. 

جرجانی، اسماعیل بن حسن. ۱۳۸۱ یادگار در دانش پزشکی و داروسازی. دانشگاه تهران، موسسه مطالعات اسلامی.  صفحه ۲۱۴ تهران. 

 رازی. محمد بن زکریا. مترجم . ذاکر، محمدابراهیم. ۱۳۸۷. منصوری فی الطب( ترجمه). دانشگاه علوم پزشکی تهران. تهران. صفحه ۷۷۶.

طبرسی، حسن بن فضل- مترجم: میرباقری، سید ابراهیم. ۱۳۶۵. ترجمه مکارم الاخلاق. صفحه ۱۰۹ و ۱۱۹. ناشر، فراهانی. تهران. 

 یوسفی، علی، ۱۴۰۰، مبانی سطح ۲، گروه آموزشی طب سنتی، اندیشکده سبک زندگی صدای حکیم، تهران ایران.

تهیه شده توسط زهرا رامه دستیار استاد یوسفی و عضو تحریریه صدای حکیم