بررسی مزاج شناسی در طب سنتی
بسم الله الرحمن الرحیم
بررسی مزاج شناسی در طب سنتی
مقدمه:
مقاله ای که در حال خواندن آن هستید، در مورد مزاج و ویژگی های هر مزاج است. در ابتدا تعریفی داشته باشیم از مبحث مزاج در طب سنتی.
برای شناخت مزاج در طب سنتی ابتدا باید با واژه مزاج آشنا شویم. مزاج یعنی در هم آمیختن ارکان چهارگانه خاک آب هوا و آتش با یکدیگر به این صورت که اگر شما مقداری خاک بر دارید و آرام آرام به آن آب اضافه کنید و با ابزاری آنها را مخلوط گردانید ابتدای کار می‌توانید از قسمت‌هایی از مخلوط حاصله آب و خاک را برداشت کنید ولی در پایان کار دیگر خبری از آب و خاک نیست و شما از در هم آمیختن و و امتزاج خاک وآب و صرف انرژی به مقدار گل دست پیدا میکنید که به آن یک کیفیت جدید از آب و خاک اولیه می گویند این کیفیت و شکل جدید را مزاج در طب سنتی می‌نامند .
هر کدام از ارکان دارای کیفیت خاصی هستند .رکن خاک دارای کیفیت سرد و خشک، رکن آب دارای کیفیت سرد وتر ، رکن هوا دارای کیفیت گرم و تر، رکن آتش دارای کیفیت گرم و خشک می‌باشند، با ترکیب آنها مزاج حاصل میشودو نکته جالب اینکه همه موجودات کره زمین اعم از جماد ، نبات ، حیوان دارای مزاج هستند .
طبقه بندی انواع مزاج درطب سنتی:
هر مزاجی در طب سنتی خصوصیات خود را دارد و برای عملکرد خاصی مناسب است ؛دانشمندان طب سنتی معتقدندمزاج هابینهایت هستند؛مزاج هرفردی مشابه دیگری نیست،همانطور که اثرانگشت آن فرادمتفاوت است،بر این اساس دریک طبقه بندی ساده افرادسالم به ۵ گروه مزاجی تقسیم می شوند .
انواع مزاج در طب سنتی :
مزاج «معتدل »اولین گروه مزاج در طب سنتی است اگر بدن انسان از مقادیر متناسب خاک،آب،هواوآتش ترکیب شده باشد «مزاج معتدل »به وجود می آید . حال اگر یکی از ارکان بر دیگری برتری داشته باشد گروه های مزاجی « سرد و خشک »(سوداوی)و«سردوتر»(بلغمی)و«گرم وتر»(دموی)«گرم وخشک»(صفراوی)را بوجودمی‌آورد.
چرا انسان باید مزاج خود را بشناسد؟: برای اینکه انسان بتواند برنامه ریزی صحیحی برای زندگی خود داشته باشدباید مزاج خود را بشناسدو شناخت کافی نسبت به دستورالعمل‌های آن مزاج ، باعث میشود که انسان دچار بیماری نشود .
برای شروع دوره آشنایی با مبانی طب شریف کلیک کنید
علائم و نشانه های مزاج های چهار گانه در طب سنتی چیست ؟
نشانه های مزاج گرم و خشک در طب سنتی
این است که چهره و سفیدی چشمان ها کمی آن زیاد به زردی می زند دهان و بینی خشک است زبان خشک و گاهی تلخ میشود عطش آنها زیاد و اشتهایشان کم است معمولاً صورتشان شبیه مثلث است که قاعده آن در بالا و راس آن در ناحیه چانه قرار دارد شبیه مثلثی است که نوک بینی آنها تیز، چشم ها لب ها و دهانشان کوچک، نسبت قد به سرشانه هایشان از سایر افراد بزرگتر است، در خصوصیات رفتاری آنها می‌توان گفت در جلسات معمولاً جزوه نفرات اول هستند که با حرارت صحبت می کنند و دیگران را تحت تأثیر قرار می‌دهند. لاغر هستند مطالب را سریع درک می کنند خوابشان کم است تحریک‌پذیر هستند زود عصبانی و مضطرب می شوند که پوست آنها گرم و خشک و بی حالت است
نشانه مزاج گرم وتر در طب سنتی
رنگ چهره آنها قرمز ، هیکلشان درشت و چهارشانه است، معمولاً صورت آنها بزرگ ،گوشت آلود و قرمز و از نظر شکل کلی به دایره نزدیک است ،چشم ها و لب ها و دهان آنها درشت تر از بقیه مردم است ،نسبت قد به سرشانه شان کمتر از سایر افراد، دستهایشان سنگین شکمشان بزرگ است معمولاً کسل هستند، خواب زیاد و سنگینی دارند که در فصل بهار این حالت تشدید می شود. عادت آنها کش و قوس کشیدن بدن به اطراف است ،معمولاً قوی خوش اخلاق ،اهل بگو بخند و بذله گو هستند،افرادی شجاع وفرمانبردارند،ولی مطالب رادیرتردرک می کنندوزودفراموش می کنند،مزه دهانشان شیرین وپوست و زبان چشمانشان قرمز،می باشد.
جهت شرکت در دوره مبانی سطح 2 کلیک کنید
نشانه های مزاج سرد و خشک درطب سنتی :
چهره این افراد تیره و پوستشان خشک وبی طراوت است؛ صورتشان نسبت به بقیه افراد تیره تر و وچکتر،چشمانشان فرورفته تر و زیر چشمانشان تیره تراست ؛همچنین نسبت قدبه سرشانه ایشان بیشتر ست؛سیاهی خون وغلظت آن ازعلایم دیگرآن است،افرادی فکروخیال ونگرانی نسبت به مطالبی که دراطرافشان می‌گذردو وبه علت سرعت فکردربین این افراد،شاعران وهنرمندان بیشتری یافت می شود؛ولی اگرروش زندگی وتغذیه آنهااصلاح نشود دچار مشکلات روحی روانی جدی میشوند،ازجمله افسردگی،گوشه گیری،وکم جوشیدن بادیگران؛معمولاًدچارسوزش سرمعده وزیرجناغ،گرفتگی درعضلات پشت ساق پا،گرفتگی درناحیه گلو،اشتهای کاذب،خورده خواری،پرمویی،بروزلکه های تیره درپوست دراین افرادشایع است ؛این افراددرفصل بهار از وضعیت تعادل بهتری برخوردارند.
نشانه های مزاج سرد و تردرطب سنتی:
این است که این افراد چهره سفید دارند، صورتشان بزرگ، متمایل به دایره،همانند ماه سفید و شفاف هستند،دستانشان سفیدوپف آلودو بزرگتر است ،نوک بینی آنها متمایل به گردی است؛معمولاً شکم و باسن آنها بزرگ است وپوست آنها سردونرم وشفاف،ولی گاهی به علت رطوبت زیاد در ناحیه زیر چشم زیر گلو دچار چین خوردگی و افتادگی میشوند؛ آب دهان زیاد،کمی تشنگی وعطش، نرم بودن گوشت اندامها، تنبلی،آروغ ترش،و ریفلاکس از دیگر نشانه‌های این افراد است؛حرکات این فرادکنداست، حوصله انسان از پر حوصلگی آنها سر می رود، آرام حرف می زنند،در راه رفتن معمولاً عقب می ماند، زود خسته میشوند؛ ماست ودوغ آنها را اذیت میکند خوش خواب،کند فهم، افت حافظه، کم‌رنگی ادرار صبحگاهی، زبان نرم با پرزهای تحلیل رفته ازنشانه های این گروه است؛آنها درفصل زمستان بیشتر بیمار می شوند.
نتیجه گیری:
در این مقاله با مزاج ها و انواع انها آشنا شدیم، آنچه در اینجا مورد توجه باید قرار گیرد، این است که با شناخت مزاج ها و علائم آن ها بتوانیم سوء مزاج ها را دانسته و در رفع انها بکوشیم. در این مقاله تنها به بررسی ویژگی های مزاج ها پرداخته شد، در مقالات بعدی قصد داریم راه برون رفت از سوء مزاج ها را بدانیم.
صدای حکیم همواره در کنار شماست برای داشتن زندگی خوب و سرشار از سلامتی، آرزوی ما کامیابی شما در زندگی است.
منبع :
کتاب حفظ سلامتی ،مبانی و اصلاحات، تالیف : دکتر محسن ناصری ( دانشیار فارماکولوژی،دانشگاه شاهد)
تهیه شده توسط سمانه عسگری عضو تحریریه آموزش صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی
