چند تدبیر ساده برای درمان نفخ معده در طب سنتی

تدابیر نفخ معده در طب سنتی:

آیا می دانید بیماری های مربوط به معده، امروزه یکی از مشکلات شایع در جامعه است؟

امروزه بسیاری از افراد از مشکل نفخ معده رنج می برند که بر کیفیت زندگی آنها تاثیر زیادی می گذارد.

آیا می دانید تدابیر زیادی برای پیشگیری و درمان نفخ معده در طب سنتی وجود دارد؟

تعریف نفخ معده:

احساس ورم و پری شکم نفخ گفته می شود.درواقع به دم شدن شکم و معده دردناک تعریف شده است.

تشخیص نفخ معده:

نفخ معده افزایش قابل دید در قطر شکمی دارد و غالبا توسط خود بیمار سنجیده می شود.

پیشگیری از نفخ معده در طب سنتی:

در طب سنتی ایران، برای حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماریها و همچنین درمان آن ها، شش اصل مهم ذکر شده است. در واقع رعایت سته ضروریه(اصول شش گانه سلامت)، ضامن سلامتی انسان ها است.

این شش اصل مهم شامل خوردن و آشامیدن، آب و هوا، اعراض نفسانی، حرکت و سکون، خواب و بیداری، احتباس و استفراغ است.

طب سنتی ایران در مواجهه با بیماری ها، ابتدا توجش به این اصول به ویژه اصل خوردن و آشامیدن است و در مرحله آخر به درمان با دارو می پردازد. به فرموده رازی علیه الرحمة:«مهما قدرت أن تعالج بالاغذیة، فلاتعالج بالادویه»  تا جایی که میتوانی باغذا درمان کنی سراغ دارو نرو.

پیشگیری و درمان قطعی نفخ معده در طب سنتی نیز با رعایت این اصول حاصل می شود.

در ادامه به هر یک از این اصول به صورت جداگانه می پردازیم:

۱.آب و هوا:

در فصول سرد (پاییز و زمستان) باید خود را از هوای سرد حفظ کنید، زیرا سرما می تواند موجب ضعیف شدن حرارت غریزی و در نتیجه باعث ضعف هضم شود.

۲. حرکت و سکون:

حرکت بدنی کم و مختصر قبل از غذا، موجب تقویت حرارت غریزی می شود تا برای هضم آماده گردد.

حرکت بدنی آرام بعد از غذا نیز، موجب سهولت عبور غذا از دستگاه گوارش و در نتیجه افزایش حرارت خواهد شد‌.

نکته: مجامعت(نزدیکی زناشویی)، نوعی حرکت محسوب می شود. بهترین زمان برای مجامعت، حدودا ۳،۲ ساعت بعد از صرف غذا و اصطلاحا زمانی است که سردل سبک شده باشد.)

۳. خواب و بیداری:

خواب خوب و مناسب کمک شایانی به هضم غذا می کند.

بهترین فعالیت هضم و نضج در دستگاه گوارش در طی خواب شب اتفاق می‌افتد.

بنابراین در تدابیر نفخ معده درطب سنتی، رعایت قوانینی که موجب خواب مناسب و راحت می شود، لازم و ضروری است:

·        با شکم خالی نخوابید.

·        بیداری بیش از حد تحمل نداشته باشید.

·        خواب در شب داشته باشید و در روز نخوابید.

·        فاصله زمان شام و خواب به گونه‌ای باشد که در وقت خواب سر معده سبک شده باشد.

۴. اعراض نفسانی:

اعراض یا حالات نفسانی شدید مانند غضب، ترس، غم و اندوه، می‌تواند با ضعف حرارت غریزی موجب ضعف هاضمه و ایجاد نفخ شود. بنابراین برای پیشگیری و درمان نفخ معده در طب سنتی باید همیشه آرامش داشته و از هیجانات زیاد و مکرر اجتناب کنید.

۵. احتباس و استفراغ:

احتباس به معنای نگه داشتن مواد در درون بدن و استفراغ به معنای خارج کردن مواد از بدن است. احتباس و استفراغ بیش از حد حرارت را ضعیف کرده و در نتیجه عمل هضم را مختل می نماید.

۶. خوردنی ها و آشامیدنی ها:

در طب سنتی ایران، تغذیه صحیح و درمان از طریق غذا بسیار تاکید شده است. تدابیری که برای پیشگیری و درمان نفخ معده در طب سنتی هر فرد باید اجرا کند:

·        تا گرسنگی و تشنگی واقعی حاصل نشده، غذا و آب نخورید.

·        در گرسنگی و تشنگی زیاد به یکباره مقدار زیادی غذا و آب وارد معده نکنید.

·        ظرف غذایتان مقابل خودتان باشد و به چپ و راست متمایل نشوید.

·        لقمه های خود را کوچک بردارید.

·        هر لقمه را کامل و خوب بجوید.

·        به آرامی غذا بخورید.

·        رفتی که هنوزمقداری میل به غذا دارید دست از خوردن بکشید و سیر نخورید. در واقع‌ وقتی که هنوز کمی احساس گرسنگی دارید.‌

·        روی هم خوری نکنید.

عدم رعایت این اصول موجب اجتماع یک یا چند خلط از اخلاط چهارگانه در معده می شود و می تواند موجب اختلال در عمل هضم گردد. معده فعالیت خود را صرف دفع این اخلاط خواهد کرد و در نتیجه حرارت لازم برای عمل هضم کاهش یافته و موجب ایجاد نفخ خواهد شد.

برای خواندن مقاله تدابیر یبوست در طب سنتی کلیک کنید

فرموده ابن سینا در کتاب قانون در درمان نفخ معده:

"اگر شکم پیچه از باد حبس شده در احشاء است، اول دارویی یا وسیله‌ای را استعمال کن که با حالت بیمار سازگار باشد و درد شکم پیچه را کم کند، پس از آن بیمار را از هر چه باد زاست دور نگه دار. بیمار باید کم غذا بخورد بر غذا کم آب بنوشد و بر غذا کمتر حرکت کند."

این مواد غذایی را نباید باهم مصرف کنید:

آب سرد و آب گرم، دو غذای نفاخ باهم، سرکه بعد از برنج، ماست با ترب، ماست بعد از ماهی یا مرغ، آب گرم با غذای شور، آب سرد بعد از میوه تازه  یا حلوا یا غذای گرم و شیرین.

برخی مواد خوراکی هم خود بخود نفاخ هستند و ایجاد نفخ می کنند:

·        خوراکی هایی که دارای «رطوبت فضلیه» هستند، یعنی رطوبتی که جزء جوهرشان نیست و دیده نمی شود. مانند عدس، باقلا،لوبیا، نخود

·         خوراکی هایی که رطوبت زیاد دارند، که با عصاره گیری این رطوبت به وضوح دیده می شود. مانند خیار سیب، گلابی انگور، انجیر، کدو اینگونه هستند.

·         خوراک بد بو یا دارای بوی ماهی فاسد یا بوی روغن خراب، یکی از عوامل ایجاد نفخ معده در طب سنتی است.دلیل ایجاد نفخ در این مورد این است که طبیعت بدن از چنین غذایی نفرت داشته و به هضم آن نمی‌پردازد و در نتیجه دچار فساد خواهد شد. در واقع در این حالت نیز حرارت لازم برای هضم معدی کاهش یافته است‌.

توصیه های نفخ معده در طب سنتی:

برای درمان نفخ معده در طب سنتی نیز باید اصل و اساس را بر رعایت سته ضروریه بگذاریم که در  بالا به مواردی از آن اشاره شد. در موارد شدیدتر که نفخ معده بادرد همراه باشد، یعنی درد سرد است. این سردی در مرحله اول دیرهضمی، در مرحله دوم قرقر شکم، در مرحله سوم آروغ و در مرحله آخر بوی بد دهان را تولید می کند.

درمان:

ü     خوردن عسل در شبانگاه و ناشتا

ü     خوردن عرق نعنا با عسل

 نتیجه گیری:

سلامتی و پیش‌گیری از بیماری ها و درمان آن ها ازجمله درمان نفخ معده در طب سنتی، درگرو رعایت تمام عیار سته ضروریه(اصول ۶گانه سلامت) است. بدون رعایت این اصول، حتی در صورت مصرف دارو، درمان قطعی صورت نمی پذیرد و در واقع اثرلت دارو مقطعی و کوتاه مدت خواهد بود.

منابع:

کتاب قانون در طب ابوعلی سینا

تدریس استاد علی یوسفی

 مقاله نفخ؛ از طب سنتی ایران تا پزشکی رایج     سایت sid.ir

مقاله بررسی علل و درمان نفخ از منظر طب سنتی ایران   سایت sid.ir

کتاب مزاج شناسی و نسخه های استاد خیراندیش

تهیه شده توسط:

رفعت حائری  عضو تحریریه آموزش اندیشکده صدای حکیم و دستیاراستاد یوسفی