تدابیر سوء مزاج سودا در طب سنتی
موضوع تدابیر سوء مزاج سودا
مقدمه :
در
رابطه با سوء مزاج سودا باید ابتدا به شناخت مفهوم مزاج و اخلاط به طور مختصر
پرداخت . مزاج آن کیفیتی می‌باشد که از واکنش میان عناصر اربعه ی جسم حاصل میشود .
در فلسفه و طب سنتی ساختار وجودی انسان ها را به دو بخش تقسیم میکنند : اخلاط و
ارکان بدن و ساختار روحی بدن . چهار عنصر اصلی بدن شامل آب باد خاک آتش ارکان بدن را
تشکیل میدهند که از ترکیب دو به دوی این عنصر ها با هم مزاج های مختلف گرم ، تر ،
خشک و سرد ایجاد میشود . مزاج های مرکب که مزاج های رایج اند که شامل مزاج های گرم
و خشک ، گرم و تر ، سرد و خشک و سرد و تر می‌باشند . افراد مختلف دارای مزاج های
مختلفی اند که منحصر به فرد خودشان است همان طور که اثر انگشت افراد مختلف باهم
متفاوت است ، هر فرد دارای مزاج منحصر به فردی می‌باشد که در محدوده ی خاصی اعتدال
را در فرد ایجاد میکند .این نقطه ، محدوده ی اعتدالی مزاج اوست و در هر مزاجی که
هست نباید از این اعتدال خارج شود که در غیر این صورت دچار سو مزاج میشود . اگر
افراد با سبک زندگی ناسالم زندگی کنند این اعتدال مزاجی از محدوده ی معتدل و سالم
خود خارج شده و فرد دچار سو مزاج میشود . در این نوشته ما سعی در بررسی سو مزاج
خلط سودا یا سو مزاج سرد و خشک داریم و راه ها اصلی درمان سو مزاج سودا را مطرح
میکنیم . پس ادامه مطلب را از دست ندهید .
تعریف خلط سودا در طب سنتی:
ابتدا
ببینیم خلط سودا چیست ؟ خلط، جسم مرطوب و سیالی است که غذا به آن استحاله میابد . به
این صورت که غذای ورودی به بدن پس از هضم در معده و تبدیل شدن به مواد مفید بدن و
فضله بوسیله عروق مزانتریک به کبد میرود
در کبد بوسیله حرارت کبد اخلاط صفرا سودا و بلغم و دم تولید می شوند . این اخلاط
برای تغذیه اندام ها جایگزینی انرژی و اهداف اختصاصی مصرف می شوند. در این مقاله
درباب خلط سودا بحث میشود .
انواع خلط سودا در طب سنتی :
سودا
سنگینترین خلط بدن است که دو نوع طبیعی و غیرطبیعی یا صالح و ناصالح می باشد . خلط
سودا سرد و خشک است و دارای قوام غلیظ و سیاه رنگ و مزه گس می‌باشد عملکرد خلط
سودا قوام خون تحریک اشتها و استحکام اندام ها می باشد . همانطور که هضم دوم به وسیله حرارت کبدی تولید می شوند خلط
سودا میتواند در جریان خون منتشر شود و در طحال ذخیره شود ، طحال . سودا را به
ابتدای معده می ریزد و این کار آن باعث تحریک اشتهای بدن می شود وجود سودا در
جریان خون قوام خون را افزایش می دهد و خون را سیاه رنگ و غلیظ میکند .
ویژگی های افراد سوداوی در طب سنتی :
نکته
ی مهم اینه که قرار نیست همه ی سوداوی ها همه ی این ویژگی ها رو داشته باشن .
مغز :
از
لحاظ جنس مو : افراد سرد و خشک موهای زبر و سیاه دارند که اگر سردیشان بالا باشد
دچار طاسی سر میشوند و این افراد با خوردن گرمی جات می‌توانند بهبود یابند.
از
لحاظ رفتاری این افراد بی نشاط و کسل با خواب سبک اند و اگر سودا در این فرد زیاد
شود دچار خواب بیداری میشوند . زیاد می‌خوابند اما به دلیل خواب سبکشان حساس اند و
سریع بیدار میشود.
چشم
این افراد کمی کوچک و همراه با عروق باریک در آن و خشک است . این افراد بیش از
دیگر افراد مستعد خشکی چشم و پیر چشمی اند .
قلب و قفسه سینه:
نبض
افراد سوداوی ، کوتاه ، غیر متواتر ( یعنی روی یک ریتم نمیزنه ) ، و ضعیف و صلب
است .
قفسه
ی سینه ی افراد سوداوی به علت غلبه ی سردی
و خشکی با موهای کم ولی سیاه و زبر است . خشکی و سردی در محل تپش قلب احساس
میشود
کبد:
این افراد دارای ورید های صلب و سخت با عروق
باریک و زبر اند . موهای ناحیه ی شکم این افراد کم پشت و زبر و خشک است .خون این
افراد هم سیاه و غلیظ است .
معده و گوارش:
افراد
سوداوی مزاج اغلب به خوردن غذاهای سرد و خشک علاقه دارند ماننده ترشی جات و مولدات
سودا که در ادامه نوشته گفته شده . این افراد به علت غلبه خشکی و سودا زیاد تشنه
میشوند . ( برای درمان بهتره که آب ولرم رو جرعه جرعه بنوشند ) . افراد سوداوی معده ی ضعیف دارند به این معنا که
غذاها را دیر هضم میکنند . پس خوردن فست فود ها و غذاهای سنگین به افراد سوداوی
توصیه نمیشود . در این افراد به دلیل ایجاد فضله ها احتمال یبوست بالاست .
ریه:
ریه ی سوداوی مزاجان هوای سرد و خشک را زود تر حس میکند ولی از هوای گرم و مرطوب لذت بیشتری میبرد . این ها می‌توانند دارای صوت تیز و نازک باشند . ( در مورد صوت این افراد بم یا زیر بودن صدا به موارد دیگری چون فراخی نای و... نیز مربوط است .)
پوست:
ویژگی
مهم افراد سوداوی کدر و زبر و خشکی پوست است . این ویژگی افراد سوداوی را مستعد
اگزما میکند . غلبه ی سودا میتواند لکه های سوداوی و تیره در پوست ایجاد کند . این
افراد بیشتر در معرض بیماری های پوستی مانند پسوریازس و لوپوس می‌باشند .
اندام های ادراری تناسلی:
از
نشانه های دیگر این افراد تکرر ادرار ، شب ادراری و ضعف مثانه است . توان جنسی این
افراد پایین می‌باشد و دچار زود انزالی هستند .
پا ها:
رسوب
سودا در اندام های تحتانی واریس میدهد .
مولدات خلط سودا در طب سنتی:
از
بین غذاهای مختلف و رایج موارد زیر از موبدان سودا اند :
بادمجان
, برنج ، عدس ، گوشت های مانده ، پنیر کهنه ، ماهی شور ، سرکه ، ترشی جات ، سبزی
های تند و تیز مثل شاهی و خردل و شوید , خرما ، غذاهای شور و تند و تیز. دقت کنید
که فقط تغذیه ها باعث تولید سودا نمی‌شوند بلکه اعمالی چون ترس ، استرس ، کم خوابی
و نگاه زیاد به گوشی موبایل نیز میتواند خشک کننده بدن و یا تقویت کننده سردی بدن باشد
.
نشانه های غلبه سودا در طب سنتی:
حال
که با ویژگی ها ی افراد سوداوی و مولدات سودا آشنا شدیم به فرایند سو مزاج سودا
میپردازیم . اگر سوداوی مزاج هستید و در مصرف مواد سودا زا زیاده روی میکنید و یا
رفتار های سوداوی بالایی دارید شما درگیر غلبه ی سودا شده اید . حال اگر میخواهید
مطمئن شوید موارد زیر را بخوانید .
نشانه های غلبه ی سودا به این شکل اند :
·
خشکی زیاد
پوست و چروکیدگی آن
·
بیدار خوابی
·
وجود لکه ها ی
تیره در پوست
·
وجود افکار
منفی و عدم تمرکز
·
اسپاسم و سوزش
دهانه ی معده یا به قوای سوزش سر دل
·
اسپاسم عضلات
حلق یا حنجره و اسپاسم سایر اعضا
·
کم حرفی و
گوشه گیری
·
کابوس و دیدن
خواب افتادن از بلندی و بی خوابی
·
تاخیر در
قاعدگی و دفع لخته لخته خون قاعدگی
·
فکر و خیال و
وسواس زیاد
·
مصرف مولدات
سودا مثل گوشت های مانده
·
خوردن خوراکی
های تند و تیز و شور
·
استرس زیاد در
انجام فعالیت های روزمره .
·
خوردن زیاد
ترشی های مرسوم که اغلب سرد می‌باشند هم زایل کننده ی مغز اند هم ایجاد کننده ی سو
مزاج سودا
·
ترس و استرس و
شوک های عصبی و خشم بسیار در در افراد دارای سو مزاج سودا دیده میشود . مثلا با کوچک
ترین مشکلی عصبی میشنود .
·
همان طور که
گفته شد استفاده بالا از موبایل و رایانه سودازا است . غلبه ی سودا به علت خشک
کردن راه های عصبی زایل کننده ی مغز است .
·
مواد اعتیاد
آور مثل سیگار و تریاک و ... خشکی آور و ایجاد کننده ی غلبه ی سودا اند
·
علاوه بر
کسالت و عدم تحرک ، حرکت به افراط و انجام ورزش های سنگین و حرفه ای هم خشکی آوراند
و ایجاد کننده ی سودا
·
کم خوری بیش
از حد و افراط در خوردن هم سودا زا هستند، کم خوری میتواند سبب کاهش تولید اخلاط
بدن و ایجاد کننده سردی باشد و پرخوری هم باعث ایجاد خفگی بر اثر تحلیل حرارت
غریزی میشود . کم خوری خشکی آور نیز می‌باشد .
·
حضور زیاد در
آب و هوای سرد و خشک هم مخصوصا برای دماغ و مغز سردی و خشکی آور است.
·
این افراد بسیار
حساس و زود رنج می‌باشند .
·
به دلیل سرد و
خشک بودن سودا ، احتمال یبوست در این افراد زیاد است .
·
غلبه ی سودا
مزه ی دهان را گس میکند .
درمان غلبه ی سودا در طب سنتی:
افراد دارای سو مزاج سودا از خوردن نوشیدنی ها و
خوراکی های گرم و خشک نباید غافل شوند . دقت کنید که مصرف افراطی گرمی جات نیز میتواند
زیان آور باشد و باید با تدبیر پزشک باشد .
مواد گرم و تر شایع : بادام زمینی ، بادام درختی ، گل
گاو زبان ، گوشت گوسفند و گوساله جوان ، آناناس ، انگور و سیب ، خربزه و طالبی . شیر
گوسفند ، گندم و اقسام لوبیا .
استفاده از مصلحات : مصلح ماده ای غذایی است که
استفاده ی آن درکنار غذایی دیگر عوارض آن غذا را تعدیل میکند .افراد دارای سو مزاج
سودا و حتی افراد سوداوی مزاج حتما غذاهای سرد خشک را باید با مصلحات آن میل کنند که
غذاهای شایع به همراه مصلح آنها در زیر آمده :
1)
سرکه : روغن
بادام شیرین ، شیرینی های طبیعی
2)
قهوه : گلاب ،
زعفران ، زنجبیل ، روغن پسته
3)
نشاسته : کرفس
، میخک ، شیرینی های طبیعی
4)
گوشت بز :
پیاز ، خرما ، نارگیل ، دارچین ، زیره ، فلفل
5)
قلوه : داروین ، فلفل ، نمک ، زیره
6)
آلبالو ، انار
ترش ، ذغال اخته : عسل
7)
عدس : روغن
بادام ، روغن کنجد تازه ، خوردن با گوشت حیوان جوان
8)
ماش : سماق ،
دارچین ، زیره ، زنجبیل
9)
برنج :
خیساندن در آب نمک ، زیره سیاه ، شوید ، زعفران
10)
کشک : سیر ، پونه
، نعنا خشک
در این افراد روغن مالی با روغن های گرم و مرطوب و
متعادل مانند روغن گل بنفشه مفید است .
ورزش های سبک کسالت و کم تحرکی افراد دارای سو مزاج
سودا را از بین میبرد و بسیار مهم است.
تدابیر غم اندوه و ترس در افراد سوداوی :
افراد
دارای سو مزاج سودا اغلب افراد ترسو و کسلی هستند . ترس سرد کننده ی قوی و پیر
کننده و زایل کننده عقل است در این افراد :
سودازاها
ممنوع ، این افراد نباید از بادمجان و کلم و عدس و ... استفاده کنند
استفاده
از تنقلات و ترشیجات ممنوع
استفاده
از غذاهای غلیظ مانند ماکارونی و کله پاچه ممنوع
به
هیچ عنوان نباید غذاهای فست فودی را بخورند .
توصیه ها غلبه سودا در طب سنتی:
ü سحرخیزی
ü قدم زدن در طبیعت
ü ورزش
ü استفاده از دمنوش ها ی مفرح میتواند بسیار مهم باشد مثل
گل گاو زبان ( که گرم و خشک است ) ، بادرنج رویه که مفرح قلب می‌باشد و بابونه .
ü مصرف گوشت گوسفند و حریره بادام شیرین مفید است
ü شربت های مفرح مثل شربت زعفران و بیدمشک و تخم بالنگو و
شربت به لیمو یا بهار نارنج
وسواس ناشی از غلبه سودا :
وسواس
اغلب ناشی از غلبه ی سودا است . پس اغلب تدابیر خوراکی ای که در مورد غم و اندوه و
ترس گفتیم در وسواس صدق میکند.
§
علاوه بر
موارد فوق در این بیماری معاشرت با دوستان خوب بسیار مهم است . این افراد اصلا
نباید تنها باشند
§
از بیکاری
باید پرهیز شود .
§
بی اعتنایی به
افکار منفی
§
دل نشین ترین
صوت ، اصوات قرآن است . خواندن یا شنیدن صوت قرآن بسیار مفرح و آرامش بخش است .
مخصوصا سوره ی ناس در این افراد .
§
استفاده از
دمنوش ها ی مفرح میتواند بسیار مهم باشد مثل گل گاو زبان ( که گرم و خشک است ) ،
بادرنج رویه که مفرح قلب می‌باشد و بابونه .
§
مصرف گوشت
گوسفند و حریره بادام شیرین مفید است
§
شربت های مفرح
مثل شربت زعفران و بیدمشک و تخم بالنگو و شربت به لیمو یا بهار نارنج
§
در درمان غلبه
ی سودا حجامت و بادکش هم مفید است که باید با تجویز پزشک استفاده شود.
نتیجه گیری:
سعی ما در این مقاله این بود که اگر سوداوی هستید هم مزاج خود را بشناسید و هم در راستای بهبود آن تلاش کنید . دقت داشته باشید که بهترین راه برای حفظ سلامتی و حتی رعایت شده ی ضروریه و پیشگیری است . در باب درمان های خاص سو مزاج سودا مانند حجامت های خاص حتما به پزشک مراجعه کنید.
منابع :
سایت طبایع
کتاب مروری بر کلیات طب سنتی دکتر ناصری
دوره ی مبانی طب سنتی استاد یوسفی
فهرست مصلحات غذایی تهیه ی علی مجیدی
مخزن الادویه ی عقیلی خراسانی
بازخوانی مفهوم مزاج برپایه ی پزشکی مدرن نوشته امید آهنجی و محمد سعیدی مهر
تهیه شده توسط:
مهدی مسعودی عضوتحریریه آموزش صدای حکیم و دستیار استاد یوسفی
